Maja Gravermoen Toresen: Krysning

Krysning er ei vidareutvikling av Maja Gravermoen Toresens masterkonsert frå Högskolan för scen och musik i Göteborg. To gonger tidlegare, i desember og februar, hadde Riksscenen sett opp framsyninga. Begge gongene måtte dei avlyse på grunn av strenge Covid 19-restriksjonar.

Denne tredje gongen gjennomførte dei, som strøymekonsert. Eit format få trudde var mogleg før denne pandemien kom og opna dører inn til ukjende rom. Kunstnaren spela for kamera som strøyma laiv, og for oss fem publikummarar som sat spreidde i det store rommet.

Riksscenen, torsdag 20. mai 2021 (strøymekonsert)
Komponist, arrangør og scenisk formidlar (vokal, lyre og feler): Maja Gravermoen Toresen
Regi: Ingri Enger Damon

Uforståeleg, men gripande takk

To feler og ei lyre er instrumenta som fylgjer henne gjennom den snaue timen framsyninga varer. Det er spinkelt, som det høver seg til det Maja G. Toresen vil formidle: skandinaviske emigrantviser frå 1800-talet, og songar og dikt ho sjølv har skapt med utgangspunkt i songane. Framsyninga seier noko om lengt, kjærleik og ulike reiser, inkludert den reisa alle er med på, sjølve livet.

Det opnar med eit kvast kast, der ho ut av ingenting brått trampar inn i lyset og framfører monologen som seier kva ho er ute etter. Neste scene: Ei kvinne fortel om tapet av eit lite barn på det ville Vesterhavet. Ho spelar ein sørgmodig slått og syng ein salme, før ho pakkar fela inn i skautet sitt, som var fela det døde barnet.

Denne enkle scenografien ber gjennom heile framsyninga. Ein krakk og ein herrehatt er neste stasjon på vegen: Ein spelemann er komen fram til Amerika og spelar for mynt. Eit lite skrivebord med blekk og penn er neste scene, ei reisekiste og ein halvsid kjole formidlar endå eit bilete på vegen.

Toresen rører seg mellom desse stasjonane og spelar dei ulike rollene med innleving. Stundom deklamerande, stundom spelande eller syngjande. Musikken er lågmælt, ofte klimpring i ettertanke. Ein kan sjå for seg at dette er tonar som har trøysta emigrantane i vanskelege stunder. Vi som er publikum i dag, kunne gjerne ynskje oss at det innimellom sparka litt meir ifrå.

Men valet av slåttar og viser er opplagt medvite gjort. Til dømes er salma for det døde barnet eit subtilt val, der mora takkar Gud for at han «…haver meg hegnet, alt ondt fra mig vendt…». Det er ein takk vi velfødde tryggleiksnarkomane har vondt for å skjøna at ho orkar å syngje i ei slik stund, men som seier mykje om kva for liv utvandrarane levde.

Toresen rører seg mellom stasjonane og spelar dei ulike rollene med innleving. Musikken er lågmælt, ofte klimpring i ettertanke.

Å vera til stades

Maja G. Toresen har ei særmerkt, varm stemme. Det kling fint også når ho her og der syng tostemt med sitt eige felespel. Det nyskrivne stoffet fell godt inn i dåmen frå den eldre musikken som ho byggjer på. Sidan teksten er ein vesentleg del av framsyninga, er det litt uheldig at det kan vera vanskeleg å få tak i alt ho seier og syng. Det blir ikkje enklare av at tekstane er på fleire ulike målformer.

Måten framsyninga er lagt opp på, er prega av raske skifte mellom korte forteljingar. Ein kan oppleve det som eit lappeteppe, der kvar og ein kan søkje assosiasjonar til sine eigne opplevingar: Grenselandet vi kjem inn i kvar gong vi forlet noko kjend og kjem til noko nytt. Vi slepper det kjende, men er likevel på jakt etter å bli sett. Endå om vi stadig bryt opp, lengtar vi etter gjenklang i nye stader og menneske. Det er eit tankekors som fylgjer med oss ut etter denne framsyninga.

Eit par ord om kva koronarestriksjonane gjer med opplevinga, må med. Denne framsyninga var fyrst og fremst retta mot folk som ville strøyme henne på nettet. Eit kamera var plassert i senter langt framme, som kunstnaren sjølvsagt vende seg til stadig vekk. Vi som fekk vera til stades i rommet, fekk ikkje heilt kjensla av å oppleve framsyninga som del av eit laiv-publikum. Så ein skal ikkje tru det er berre lett å kombinere slike strøymeframsyningar med å ha levande publikum – det vi alle lengtar oss galne etter å vera no.