Mats Sigvard Johansson: Då er me i gang. Dette skal vere eit kritikarseminar, der det som er oppe til drøfting, er: Korleis skrive om tradisjonskunst, korleis setje ord på ei kunstoppleving? Kor mykje forkunnskap treng ein for å skrive om kunst? Kva kjenneteiknar god tradisjonskunst, kva skil tradisjonskunst frå annan kunst? Kva rolle fyller kritikaren? Og treng me ein tradisjonskunstkritikk? Audun Hole Stokke ifrå bladet Folkemusikk er initiativtakaren og arrangøren for seminaret. No gir eg ordet over til han og ser fram til eit spennande seminar.
Audun Stokke Hole: Takk for det, Mats! Hei, og velkomen til seminar. Sidan det er det første ordentlege seminaret eg arrangerer som Folkemusikk-redaktør, tenkte eg særs lenge over kva eg skulle ha på meg i dag. Eg enda opp med denne genseren som eg synest er fin og tankevekkjande: Han liknar ein Marius-genser, men er faktisk eit resultat av maskinsaum frå Kristiansand. Eg har funne han til sals to stader: på folkemusikkpub i Setesdal, og på eit norsk-amerikansk museum i det amerikanske Midtvesten.
Me skal snakke om kritikk. Kva er kritikk? Eg kjenner det er litt med kritikk som med tradisjonskunst: Jo meir eg les om det, jo mindre veit eg kva det er. Men for å seie det enkelt, med musikkritikar Magnus Andersson i eit seminar for nokre år sidan: Journalistikk dreier seg mykje om å få andre menneske i tale, medan kritikk i større grad dreier seg om å tale sjølv. Ein skal meine noko, vurdere noko, og til det trengst det fagkunnskap. Eg ville halde seminaret på Rauland fordi det fremste fagmiljøet for tradisjonskunst sit her, og eg er glad for å ha fått med meg eit slikt fagkunnig panel.
Dei fire i panelet skal halde ei kort innleiing kvar, før me byrjar å samtale i plenum. Då blir det opent for kommentarar, spørsmål, sleivspark og anna som de i salen måtte ha å kome med.
Krise i kritikken?
Marianne Lystrup: Eg har tenkt å ta oss heilt ned: Det er krise i norsk medierøyndom. Kulturdekkinga er i krise, og krisa forplantar seg også til sjølve kulturfeltet, kunstområda kritikken tek føre seg. Fordi det i stadig større grad er «klikk» som styrer kva massemedia ynskjer å presentere, sluttar fleire aviser å drive med kritikk. Og av det som framleis blir prioritert på kritikkens område, ligg nok tradisjonskunst om lag heilt på botnen. Eg tok ein telefon til Riksscenen for å høyre om det eg trudde, var sant eller ikkje, dette med at det nesten ikkje finst kritikk av tradisjonskunst, og dette kunne dei stadfeste. Dei nemnde at unntak fanst, men at det ikkje er lett å tiltrekkje seg oppmerksemd.
Så spør eg: Gjer det noko? Kritikken hadde kanskje ikkje ein så viktig funksjon, om han ikkje lenger blir prioritert? Men eg trur ikkje det er så enkelt. Dagens Næringsliv annonserte før jul at dei skulle gi kritikarane sine sparken. Det blei så mykje bråk at dei gjorde om på avgjerda si. Det viser at folk meiner det er viktig å halde fram med kritikk i spaltene, jamvel om han ikkje får flest klikk. For kritikk er viktig. Han bidrar til å setje fenomen på dagsordenen, han representerer ein dialog med kunstnaren, og han gir høve til å skape dialog mellom folk som sjølv ikkje er kunstnarar, men brukarar av kunstuttrykk. Kritikarane har ei viktig rolle der dei kan vere med på å utvikle publikumskompetanse.
Korleis skal ein få det til? Kritikken har eit dårleg rykte, truleg fordi kritikaren i mange år spelte ei rolle som ein overdommar. I staden for å gi verdfulle innspel felte han dommar av typen «nei, det fungerer ikkje», eller «ja, det er heilt fantastisk». Eg hugsar ei melding i ei avis der det stod: «Denne plata er ikkje verd vinylen ho er pressa på.» Kor mykje klokare blir ein av slik kritikk?
Endringane i media gjer at kritikarar kan møte publikum annleis. Det finst mange moglegheiter i teknologien. Det sit nok mange «coming stars» i salen her i dag, og dei kan sikkert vere med på å utvikle denne forma for kommunikasjon.
Kritikken har eit dårleg rykte, truleg fordi kritikaren i mange år spelte ei rolle som ein overdommar.
Dei «kjipe» folkemusikarane
Ånon Egeland: Utgangspunktet mitt er at all kritikk er subjektiv. Det er ikkje så interessant kva eg tykkjer om eit produkt. Når eg skriv ein kritikk, forsøkjer eg difor å fylle andre roller enn synsarens rolle. Om eg får ei plate på bordet som eg eigentleg ikkje tykkjer noko om, kan eg likevel skrive om ting som speletid, instrumentering, grafisk utforming, informasjonen i tekstheftet og så vidare. Eg kan ha mi meining om kva ein artist burde ha gjort, eg kan seie: «Her har vedkomande gått på trynet.» Men då bør ein heller, som kritikar, kunne ta eit steg bakover for å sjå ting frå utsida, og òg setje spørsmålsteikn ved si eiga evaluering. Kanskje ein kan prøve å avdekke intensjonane til artisten og evaluere albumet på artisten sine premissar?
All musikk har eit element av handverk i seg. Det finst visse kriterium som definerer ein sjanger eller ein stil. Om eg på kappleik dømmer utøvar x frå dal y, kan eg på førehand ha ein idé om kva for kriterium han eller ho prøver å fylle. Deretter kan eg seie «dette er stryk» eller «dette er strålande». Så kjem problemet som er meir nærliggjande for meg: Det er lenge sidan folkemusikken har halde seg innanfor dei trygge, tradisjonelle rammene. Eg tykkjer det er hyggjeleg at sjangeren har vakse seg stor, men sett ifrå eit kritikarperspektiv eksisterer det eit stort problem, noko eg ynskjer å illustrere med nokre lytteeksempel.
Seminaret: Tradisjonskunst og kritikk
Magasinet Folkemusikk arrangerte seminar på Rauland internasjonale vinterfestival torsdag 14. februar 2019. Seminaret blei presentert med denne teksten:
Kva er eigentleg kritikk? Korleis vurderer ein kvaliteten på tradisjonskunsten, og kva krevst for å vurdere han? Er det annleis enn for annan kunst? Må ein formulere kritikken ulikt for eksperten og for allmennlesaren? Og kva slags tradisjonskunstkritikk vil vi ha? Magasinet Folkemusikk inviterer til seminar på Tradisjonskunst og folkemusikk, Universitetet i Søraust-Noreg, Rauland, høgborga for kritisk refleksjon kring tradisjonskunsten i dag.
I panelet sat:
- Ånon Egeland – førsteamanuensis i folkemusikk på USN, kritikar i Folkemusikk og utøvar
- Bodil Akselvoll – førstelektor i tradisjonskunst på USN
- Marianne Lystrup – redaktør, kritikar og journalist i Vårt Land 1976–2014, i dag frilansar
- Kjell Bitustøyl – redaktør for Spelemannsbladet 1997–2007, seinare frilansskribent i fleire lokalaviser
Ordstyrar var Audun Stokke Hole, redaktør i magasinet Folkemusikk, med god hjelp frå Mats Sigvard Johansson, forskar og professor ved USN.
(Ånon speler av noko som minner meir om cool jazz enn om folkemusikk. Me høyrer ei melodisk saksofonstemme akkompagnert av kontrabass, milde dissonansar frå eit Fender Rhodes-piano, og ein særs bakpå trommegroove. Folk i salen rokkar hovuda i sakte tempo. Brått stoppar Ånon musikken.)
Det sluttar kort og brutalt, men de tek poenget. Eksempelet de høyrde her, er definert, av nokon, som folkemusikk. Kuttet er frå plata som ein musikkritikar i Aftenposten kåra til å kome på førsteplass i ei liste over dei ti beste folkemusikkalbuma utgitt i 2018. Men då spør eg: Er det nokon som vil seie at det er folkemusikk?
(Medan Ånon stiller spørsmålet, speler han av eit anna kutt – frå Slåtter, opus 72 av Grieg, klaverarrangement av slåttar oppteikna etter Knut Dahle.)
Og årets folkemusikar er … Edvard Grieg! Det er litt leitt at utanforståande kritikarar, til dømes dei som interesserer seg for musikken, men som ikkje har tilstrekkeleg kunnskap om han, får vege så tungt. Taparane blir då dei som lett vil framstå som lite nytenkjande, bakstreverske typar som speler musikk som det her:
(Ånon speler endå eit kutt: ein gangar spelt på hardingfele.)
Det er eit stort tankekors: Vi som kjenner denne musikken «innanfrå», veit kor stor variasjonsfridomen er i musikk som dette. Innanfor tradisjonelle rammer skaper musikaren slåtten på nytt for kvar framføring – alt anna enn «lite nytenkjande og bakstreversk»! Kontrasten blir derfor stor når kritikarar – utan kjennskap til folkemusikken, men med masse fordomar – får seg til å skrive noko i retning av: «Endeleg har dei kjipe folkemusikarane fått fingeren ut og laga noko som svingar.» Og så er det Valkyrien Allstars han viser til, noko som jo er heilt bra, men for meg er det rock’n’roll med hardingfele. Det går ikkje an å skyte seg sjølv i foten på den måten at det ikkje er stovereint å spele det folkemusikarane eigentleg skal spele.
Denne diskusjonen som går føre seg etter ein kappleik, er noko journalisten kan ta tak i. Kappleiken skaper liv og røre.
Lokalpresse, kos og kritikk
Kjell Bitustøyl: Eg opnar med eit sitat av ein svensk spelemann: «Det finns två frågor man inte ska ställa sig: Vad är folkmusik, och finns Gud?» Det er likevel ikkje den debatten eg skal ta no. Eg skal snakke om kva rolle lokalavisa har, men først vil eg seie at det er viktig å diskutere kva rolle kritikaren skal ha. Då eg summerte opp mine ti år som redaktør i Spelemannsbladet, skreiv eg at viss eg ikkje hadde fått kritiske tilbakemeldingar, ville eg følt meg mislukka som redaktør. Det er ein del av rolla til kritikaren å skulle skape debatt. Kritikaren skal ikkje berre skrive det som er forventa.
Tilbake til lokalavisa. Det er desse koselege artiklane som dominerer, det veit alle. Med det same ein skriv kritisk om sine eigne, så mistar ein tillit. Det ligg liksom i korta at når ein lokal journalist skal på landskappleik, så skriv han ikkje om kor godt eller dårleg dei ulike utøvarane speler, men heller om korleis eins eigne gjorde det under kappleiken. Det er ikkje så farleg om ein ikkje nemner namnet på den som vann, så lenge ein får med bøheringen som kom på tredjeplass. Det er typisk lokalpresse. På den andre sida er det ikkje noko pålegg om at ein skal skrive slik eller slik. Det er uskrivne lovar som styrer lokalavisene. Jo mindre avisa er, jo vanskelegare er det å skrive kritisk; mellom anna fordi alle kjenner kvarandre, og det avgrensar kor mykje ein kan utfolde seg. Samstundes er det høve for å utøve subjektiv kritikk – eg er einig med Ånon i at kritikken er subjektiv – og så kan ein sjølvsagt òg berre informere lesarane sine om ei sak.
På femtitalet- og sekstitalet var det meste som blei omtalt i pressa om folkemusikk, saker ifrå kappleikar. Kva skjer under ein kappleik? Jo, når det har vore konkurranse, anten i spel, kveding eller dans, så rasar debatten. Særleg på Landskappleiken. Dette gir ei moglegheit for å fange opp kva folk er opptekne av. Det kjem mange friske utsegner etter ein kappleik. Det er noko journalisten kan ta tak i: denne diskusjonen som går føre seg etter ein kappleik. Kappleiken skaper liv og røre. Viss ein berre skriv om det som er koseleg og snilt, blir ikkje saka så spennande, og ein blir heller ikkje respektert som journalist. Kjem ein berre med skryt, vekkjer ikkje det tillit, men skriv ein for kritisk om sine eigne, kan det òg gå utover tilliten. Det er ein vanskeleg balansegang, det der.
Kva er tradisjonskunst?
Bodil Akselvoll: Eg skal snakke om handverket, folkekunsten, og tradisjonskunsten. Det eg oppfattar som ein stor forskjell mellom tradisjonshandverket og folkemusikken, er at det som blir produsert her på Rauland, ikkje har det store fagmiljøet som folkemusikken har i resten av Noreg. Verka ein lagar her, er så ulike at dei endar opp i vidt forskjellige kategoriar og blir rekna som heilt forskjellige uttrykk.
Den gongen eg begynte med tradisjonshandverket, på 70-talet, var det mykje meining i å produsere tekstil og å selje produkt. Ein fekk mykje oppmerksemd for slikt. Førti år etter har det blitt eit problem å finne mål og meining for produkta i tradisjonskunsten. Det er noko av det eg har erfart gjennom tjue år her på instituttet: Det var enklare før. Jo meir komplisert, samansett og nær resten av verda er, jo verre blir det for studentane våre på handverk som ynskjer å gjere levebrød av det dei skaper. Den teknologiske utviklinga pregar livet til handverkaren og produkta som blir skapte. Det er vanskeleg.
Eg hugsar då me byrja å ta omgrepet «tradisjonskunst» i bruk. Eg trur me var dei første, den gongen hovudfaget i tradisjonskunst blei etablert. Då hadde me omgrep som folkekunst og folkemusikk, men trong eit omgrep som kunne sameine desse, og enda opp med tradisjonskunst. Når me no pratar om tradisjonskunst, merkar eg at det ikkje er heilt klart kva eg pratar om. Eg stiller ofte spørsmål om kva som er tradisjonen i dei produkta som blir produserte på studiet her, og trur eg må seie meg einig med Arne Magnus Johnsrød: All kunst me produserer på Rauland, er basert på tradisjon.
Når det gjeld kritikk, trur eg me er nøydde til å vite kva for ein gjenstand me har framfor oss. Ein må ha kunnskap om gjenstanden, vite noko om korleis gjenstanden blei produsert. Mi røynsle, etter å ha vore med på å vurdere gjenstandar i Norges Husflidslag og sett evalueringa som blir gjort på Dyrsku’n i Seljord, er at ein vurderer gjenstandar veldig forskjellig frå det me gjer her på universitetet. Det som er gitt topp karakter her, kan bli vurdert som uinteressant og dårleg blant dommarane der. Det tenkjer eg må vere eit resultat av mangel på kunnskap, og mangel på forståing ifrå dommarane si side.
Å grunngi det subjektive
Audun Stokke Hole: Takk til innleiarane. Har de i panelet nokon kommentarar til dei andre?
Bodil Akselvoll: Eg har ein kommentar til Ånon som meinte at all kritikk er subjektiv. Eg meiner at bakgrunnen ein har ifrå eit felt, gir kunnskap, erfaring og oversikt. Med kompetanse viser ein fram etablerte sanningar som ikkje nødvendigvis er reint subjektive vurderingar. Om du evaluerer kunstgjenstandar, sit du inne med ein fagleg kompetanse som byggjer på ei lang historie: Det er ikkje berre di eiga erfaring du legg fram, men erfaringa til fleire generasjonar.
Ånon Egeland: Men då må me diskutere det her med rammer. Kva for rammer er gjeldande til kvar tid? Om me er samde om rammene, kan me lett dømme godt og dårleg, men det er annleis med den relative haldninga til verda, den ein møter i etnomusikologien, der ein er forsiktig med å servere absolutte sanningar. Her ser eg ein stor forskjell på fagområda folkekunst og folkemusikk. Har ikkje me samtala om noko liknande før? Om fargelære?
Bodil A.: Jo, om fargelære, og om blått var ein kald eller varm farge!
Ånon E.: Ja, og der kan me sjå at me stiller med ulike utgangspunkt. Problemet for folkemusikken er at rammene er brotne. Ei jazzplate med bukkehorn er framleis jazz, ikkje folkemusikk. Skal eg dømme slikt på eit fagleg grunnlag? Den andre sida av saka kjem fram når folk utan spesialkunnskap om folkemusikk får valet mellom Karl Seglem og Grieg. Plata til Karl Seglem er absolutt bra, og eg har ingen innvendingar imot artisten, men er det ikkje litt sprøtt? Må me ikkje gjere noko med det?
Marianne Lystrup: Kritikk er ei subjektiv ytring, men det som gjer han interessant, er at kritikaren kan grunngi si subjektive oppfatning. Kunnskapsformidling er viktig, men kritikken kan òg skape interesse. Folk er, i hovudsak, meir interesserte i å høyre kva folk tykkjer om ei sak, enn i å få ein leksjon om eit gitt tema. Derfor må me halde dei to tinga saman; kritikken må vere subjektiv, og han må baserast på kunnskap. Vektlegginga av kritikk i media svingar, nett fordi kritikken er personavhengig. Heldigvis ser ein at både Aftenposten og Klassekampen har redaktørar som satsar på kritikk, sjølv om det ikkje er kritikk av tradisjonskunsten. Me må freiste å påverke der me kan.
Ein kan fort hamne i eit feilspor om ein byrjar å tenkje i kva grad kritikaren klarer å representere ei sanning. Me må heller spørje kva for ein funksjon kritikaren fyller.
Kjell Bitustøyl: Eg kom til å tenkje på politisk debatt på radioen. Eg synest ofte det mest interessante er å høyre kommentarane som kjem ifrå ekspertar, dei som kan dra essensen ut av det politikarane snakkar om. Det er noko av det same kritikarane gjer. Som fagperson prøver ein å byggje tillit, og om ein evnar å få tillit, så blir ein lytta til.
Marianne L.: Det er absolutt viktig å byggje tillit hos publikum. Folk seier ofte «Den kritikaren las eg med glede», eller «Den kritikaren bryr eg meg ikkje om».
Audun S.H.: Eg vil stille eit opent spørsmål til panelet, men òg til dykk i salen. Som kritikar av tradisjonskunst har ein minst tre lojalitetar: For det fyrste har ein lojalitet til teksten, lesaren og det norske språket, altså til å skrive godt og vidareutvikle sjangeren ein skriv innanfor. Så må ein ha lojalitet til faget, til fagkunnskapen. Men så må ein òg vere lojal til det ein kritiserer, det ein vurderer. Det er noko ein må ta på alvor: Eit verk kjem med nokre påstandar om verda, og desse må kritikaren forhalde seg til. Kva tenkjer de er den viktigaste lojaliteten?
Marianne L.: Eg ynskjer ikkje å velje mellom dei tre, men om eg er nøydd, vel eg teksten. Det viktigaste er å skrive noko som kommuniserer med lesaren. Får eg ikkje nokon til å lese teksten, har eg hatt ein fåfengd arbeidsdag. Det kan ikkje overvurderast kor viktig det er å lære seg å kommunisere. Dette har vore litt av ein kjepphest for meg, for tidlegare var mange kritikkar temmeleg elitistiske og romma unødvendig akademiske formuleringar som gjorde at dei som las, kjende seg framandgjorde. Faguttrykk må av og til brukast, men i den grad ein bruker faguttrykk som ein ikkje kan forvente at lesarane ein vender seg til, kjem til å forstå, må ein forklare omgrepa.
Bodil A.: Det er viktig å setje kunstgjenstanden inn i ein fagleg samanheng. Kritikaren må ha eit ynske om å forstå det han snakkar om. Ein må vere open og prøve å forstå gjenstanden.
Ånon E.: Det om lojalitet: Eg stiller med fleire hattar her, særleg som utøvar i eit lite miljø der alle kjenner alle, og så skal eg trass i det sitje i eit glashus og kaste stein. Det er ikkje lett, og det er kanskje ikkje så lurt heller, men nokon må gjere det.
Kjell B.: Eg veit ikkje om ordet målgruppe blei nemnt, men det er noko ein bør tenkje på. Skriv eg for Telemarksavisa, som er ei fylkesavis, er det annleis enn om eg skriv for Vest- Telemark Blad, der publikum har meir lokalkunnskap; då treng ein for eksempel ikkje forklare kven Myllarguten var. På landsbasis, om ein skriv for folkemusikkmiljøet, så er det ein del kodar som folk har innanbords, og som det ikkje høver seg å forklare.
Folkemusikkmiljøet er altfor «obsessed» med kva folkemusikk er for noko. Dei fleste som les saker om folkemusikk, har ei oppfatning av kva folkemusikk er.
Sanning, kunnskap og funksjon
Audun Stokke Hole: Takk skal de alle ha, då opnar eg for innspel i frå salen.
Arne Magnus Johnsrød: Først, Audun, eg synest genseren din smell rett inn i miljøet her, det skal vere sagt. Det å kome med kritikk er ei nødvendigheit fordi det er der dialogen mellom utøvar og observatør oppstår. Kritikk bør òg innehalde kunnskap for at ein skal få eit rett perspektiv. Samstundes er det ei fallgruve om ein køyrer kritikk på samleband.
For dei som hugsar Harald Flor, kunstkritikaren i Aftenposten: Kvar veke hadde han kronikkar om kunst, om kritikk og om ulike kunstutstillingar. Sjølvsagt berre for det som hende i Oslo, det er jo den einaste staden i verda der kunst får omtale, alt anna er uvesentleg – så me kan jo berre gå rundt i snøen her [i Rauland] og drøyme.
Gjennom ein periode på tre–fire år, då eg var lærar på Statens kunstakademi og Kunsthøgskolen i Oslo, tok eg vare på kritikken til Flor. Til ei utstilling på Kunstakademiet stilte eg ut tre studentlaga skulpturar, og så klistra me opp kritikken eg hadde samla på, på tre store veggar. Det rare var at i dei store, svulstige, akademiske ordlaga som Flor brukte, så passa all kritikken på alle dei tre skulpturane, samstundes. Som kunsthistorikar hadde Flor kunnskap om emnet, men ikkje i emnet. Det gjorde han til ein som såg kunsten utanfrå og inn, ikkje innanfrå og ut. Der trur eg at folkemusikkmiljøet har eit fortrinn framfor folkekunsten: Folkemusikken har eit meir einsarta miljø der folk er meir samla og meir samde om faget.
Ragnhild Knudsen: Bodil nemnde noko om mangel på kunnskap. Eg høyrde òg prat om nok kunnskap og riktig kunnskap. Er det sånn at om folk berre har «nok kunnskap» om noko, så blir dei samde? Ut ifrå det som er sagt, tykkjest det som om nokre meiner at kritikken lir av kunnskapsmangel. Me oppfører oss som om det finst ein heil del kunnskap me bør hente inn, og at me dermed skjøner alt: historikken, kva som er fint, kva som ikkje er fint, korleis gjenstanden eller musikkuttrykket bør vere. Det ligg i korta at eg stiller spørsmål ved dette.
Mats Sigvart Johansson: Det er rart at andre sjangrar har lov til å ha ein ekspertise, medan folkemusikken skal krype på knea for å prøve å vere «kul» på premissane til andre sjangrar. Slik er det ikkje i klassisk musikk eller jazz. Men ein kan fort hamne i eit feilspor om ein byrjar å tenkje i kva grad kritikaren klarer å representere ei sanning. Me må heller spørje kva for ein funksjon kritikaren fyller – og den funksjonen synest å ha endra seg ganske dramatisk den siste tida. Er funksjonen til ein kritikar rett og slett i ferd med å bli borte? Med det meiner eg kritikaren med funksjon som «gatekeeper» eller som premissleverandør. Om me tenkjer å sjå ein film ein fredagskveld, sjekkar me då Aftenposten eller IMDB? Kven lyttar me til?
Audun S.H.: Berre eit lite innspel: Definisjonsmakta, evna til å definere kva tradisjonskunst er, den har utøvarane og kritikarane. Og dette er ei makt eg meiner dei skal ha.
Bodil Akselvoll: Arne Nordheim er for meg heilt uforståeleg. Eg kan ikkje nyte musikken til Arne Nordheim, men eg hadde han som forelesar ein gong. Då forstod eg musikken betre. Det betyr ikkje at eg kan dømme musikken som god eller dårleg. Med kunnskap kan ein forstå meir, men ikkje dømme om kva som er rett eller gale.
Ragnhild K.: Ja, eg er einig. Å forstå noko er ein ting, men det tyder ikkje nødvendigvis at ein liker det.
Marianne Lystrup: Kritikaren kan bidra til den allmenne opplyste samtalen om kunst. Det handlar om meir enn å få folk til å krysse av for kva musikk ein bør kjøpe. Det dreier seg òg om å utvikle ein kompetanse for brukarane.
Robbie Bankes: Folkemusikkmiljøet er altfor «obsessed» med kva folkemusikk er for noko. Det blir lagt for mykje vekt på rammene rundt folkemusikken, noko eg synest er meiningslaust. Dei fleste som les saker om folkemusikk, har ei oppfatning av kva folkemusikk er. Då er det ikkje så viktig for kritikaren å drøfte side opp og side ned om kva som er og kva som ikkje er folkemusikk. Ein bør heller skrive om kva ein liker, og kva ein ikkje liker! I ein kritikk vil eg høyre om sjølve CD-en, ikkje om han passar inn i ei ramme eller ei.
Referatet er forkorta (ikkje heile seminaret er referert).